امروزه موج استارتاپ، ایران را در برگرفته و نشانه‌ها حاکی از آن است که آینده‌ای مملو از ایده‌های ناب و جدید در انتظار بازار کسب و کار خواهد بود. همانطور که می‌دانید استارتاپ‌ها به دنبال حل کردن مشکلاتی هستند که راه‌حل آن‌ها واضح نیست و هیچ تضمینی برای موفقیت آن‌ها وجود ندارد. در گذشته تنها دو فاکتور ” ارتباطات گسترده” و “ثروت ” برای استارتاپ‌ها اهمیت داشت. اما امروزه شرایط کمی متفاوت‌تر از گذشته است و تعریف‌های متنوعی برای استارتاپ و روش‌های سرمایه‌گذاری در آن وجود دارد. به همین خاطر قصد داریم تا در این مقاله یک تعریف کلی از استارتاپ‌ها ارائه دهیم و نحوه سرمایه گذاری در استارتاپ ها را با یکدیگر بررسی نماییم. اگر شما هم در فکر راه‌اندازی کسب و کار جدید هستید، تا آخر مطالب همراه ما باشید.
استارتاپ چیست ؟
ممکن است که شما هم بیش از هزاربار با کلمه “استارت‌آپ ” مواجه شده باشید و هر سری از خود پرسیده باشید که ” مفهوم استارتاپ موفق چیست؟” اما هیچگاه یک مفهوم درست و حسابی برای آن پیدا نکرده باشید.
برای شروع نگاهی به اطراف خود بیاندازید و یک محصول در نظر بگیرید. به نظر شما چرا این محصولات یا خدمات به وجود آمده‌اند؟ چرا ما از این محصولات و خدمات استفاده می‌کنیم؟ پاسخ بسیار ساده است! ما از محصولات و خدمات ارائه شده به بازار استفاده می‌کنیم تا حداقل یکی از نیازهایمان را برطرف سازیم.
اکثر کسب و کارهای استارتاپی با هدف رفع یک مشکل به وجود می‌آیند. پس استارتاپ یعنی کسب وکاری نوپا که برای رفع یک نیاز و مشکل یا راحت‌تر کردن کارها راه اندازی شده است. اما سوالی که وجود دارد این است که برای راه‌اندازی استارتاپ، داشتن یک ایده و یا راه‌حل برای رفع نیازها و مشکلات کافی است؟ مسلما جواب به این سوال منفی خواهد بود؛ زیرا تمام استارتاپ‌ها در شروع کار خود و سپس برای گسترش آن نیاز به جذب سرمایه و سرمایه‌گذار دارند. شاید الآن به این فکر کنید که سرمایه گذاری روی استارت آپ‌ها چه اهمیتی دارد و یا سقف سرمایه‌گذاری در استارتاپ چقدر است؟
این‌ها سوالاتی هستند که قصد داریم تا در ادامه مطالب به آن‌ها پاسخ دهیم. پس تا آخر مطالب همراه ما باشید.
چگونه در استارتاپ ها سرمایه گذاری کنیم که باعث کسب سود و درآمد شود ؟
زمانی که شما در یک استارت‌آپ سرمایه‌گذاری می‌کنید، وارد یک قرارداد سرمایه‌گذاری با آن کسب و کار می‌شوید. عموما 4 نوع قرارداد گوناگون وجود دارد که از راه‌های مختلف باعث کسب سود و درآمد می‌شود. این 4 راه به شرح زیر است :
1. وام قابل تبدیل به سهام
وام قابل تبدیل به سهام (Convertible note) همانطور که از نامش مشخص است، زمانی اتفاق میفتد که مقدار مشخصی از سهام شرکت در ازای دریافت سرمایه برای تامین اهداف مشخص به وام دهنده داده می‌شود؛ لذا سرمایه‌گذار زمانی از سرمایه خود پول دریافت می‌کند که یک شرکت دیگر، شرکت را بخرد و یا شرکت مورد نظر به شرکت سهامی عام تبدیل گردد.
2. بدهی
در این روش با پول سرمایه گذار مانند وام بهره‌دار رفتار خواهد شد. برای مثال، در صورت سرمایه گذاری روی استارتاپ، یک قرارداد میان سرمایه‌گذار و صاحب استارت‌آپ تنظیم می‌شود و مبلغی ثابت به سرمایه‌گذار پرداخت می‌شود. میزان مبلغ پرداختی به سرمایه‌گذار به عملکرد شرکت در طول زمان وابسته است.
3. سهام
برخی از استارت‌آپ‌های پیشرفته که در مراحل اولیه قرار ندارند، بخشی از سهام شرکت را به سرمایه‌گذاران می‌فروشند. اما نکته‌ای که وجود دارد این است که شما برای کسب سود و درآمد در این مسیر باید صبر دهید تا شرکت به شرکت سهامی عام تبدیل گردد.
4. سود سهام
زمان‌هایی در سرمایه‌گذاری استارت‌آپ وجود دارد که به ازای سرمایه‌گذاری، میزان مبلغی متغییر به عنوان سود سهام سالانه به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌شود.
سرمایه گذاری در استارت آپ چه معایبی دارد؟
اولین نکته‌ای که در رابطه با سرمایه‌گذاری استارتاپ وجود دارد این است که این دسته از سرمایه‌گذاری‌ها مناسب تمامی صاحبین سرمایه نخواهد بود. به خصوص کسانی که ریسک‌پذیری کمی دارند و یا علاقمند به کسب درآمد قابل اعتماد هستند. به همین خاطر است که اکثر افرادی که بر روی استارت‌آپ سرمایه‌گذاری می‌کنند، سرمایه‌گذاران خطرپذیر هستند.
مقاله پیشنهادی : آشنایی با نحوه سرمایه گذاری خطرپذیر
در این بخش قصد داریم تا دلایل سرمایه‌گذاری نکردن در استارتاپ‌ها و معایب آن را به شما، همراهان همیشگی، ارائه نماییم. برخی از این موارد به شرح زیر است :
1. انواع سرمایه گذاری در استارتاپ ها به راحتی به پول نقد تبدیل نمی‌شود.
برای درک بهتر عنوان فوق تصور کنید که امروز یک سهام خریداری کرده‌اید اما فردا نظرتان عوض شده است. در چنین شرایطی شما می‌توانید به راحتی سهام خود را بفروشید. در صورتی که بعد از سرمایه‌گذاری استارتاپ و خریداری سهام، شما نمی‌توانید به راحتی سهام خود را بفروشید و یا به دیگران منتقل کنید؛ لذا در هنگام سرمایه‌گذاری در انواع استارتاپ‌ها باید حدود 3 الی 5 سال قید پول خود را بزنید.
یکی از شرکاء شرکت سرمایه‌گذاری ریسک پذیر اداپت ونچر” Adapt Ventures ” به نام عمار عمدانی ” Ammar Amdani ” در این راستا می‌گوید که در این دسته از سرمایه‌گذاری‌ها، ممکن است که فرصت تبدیل سهام به پول نقد پیش بیاید، اما هیچگونه تضمینی برای اینکار وجود ندارد و تقریبا سال‌ها طول خواهد کشید تا سرمایه شما به پول نقد قابل برداشت تبدیل شود.
2. سرمایه‌گذاری استارتاپ ریسک بالایی به همراه خواهد داشت.
توجه داشته باشید که حدود 90 درصد از استارتاپ‌های نوظهور و نوپا به علت مشکلات بازاریابی، عدم مهارت تیم مدیریتی، عدم تخصص تیم اجرایی، عدم تناسب محصول و بازار با شکست مواجه می‌شوند. متاسفانه در چنین شرایطی احتمال از دست دادن کل سرمایه به صورت یکجا وجود دارد.
به همین دلیل است که اکثر سرمایه‌گذاران باتجربه توصیه می‌کنند که در صورتی به سراغ سرمایه‌گذاری استارتاپ بروید که آمادگی از دست دادن 100 درصد مبلغ سرمایه خود را داشته باشید.
3. دیدن نتایج سرمایه‌گذاری بسیار زمانبر است.
فراموش نکنید در صورت موفق شدن استارتاپ‌ها باز هم احتمال دارد که بازگشت سرمایه به درازا بیانجامد.
انواع سرمایه گذاری در استارتاپ ها
در این بخش انواع روش‌ها و مدل‌هایی سرمایه‌گذاری برای حمایت از کسب و کار را به شما معرفی خواهیم کرد تا در هنگام جذب سرمایه و پول هوشمند بدانید که دقیقا باید به سراغ چه کسانی بروید.
سرمایه‌گذاری فرشتگان سرمایه‌گذار
در دنیای سرمایه‌گذاری استارتاپ همیشه فرشتگانی (Angel Funding) وجود دارند که همکاری با آن‌ها آرزوی هر کسب و کارنوپا و نوظهور است. فرشتگان سرمایه‌گذاری استارتاپ برخلاف سایر سرمایه‌گذاران دخالتی در امور شرکت ندارند و زیاد خود را درگیر امور مدیریتی نمی‌کنند.
مقاله پیشنهادی: سرمایه گذار فرشته کیست؟
شتاب‌دهنده‌ها
امروزه همگام با پیشرفت صنعت و ظهور کسب و کارهای نوپا در ایران، بسیاری از شرکت‌های شتاب‌دهنده با هدف سرمایه‌گذاری در استارتاپ و حمایت مالی از کسب و کارهای نوپا راه‌اندازی شده است. این دسته از سرمایه‌گذاران با هدف شتاب و تسریع بخشیدن به روند رشد کسب و کار، فعالیت‌خود را آغاز می‌کنند.
سرمایه‌گذاری جمعی
در سرمایه‌گذاری جمعی، سرمایه مورد نیاز کسب و کار از طریق تعداد زیادی از افراد جمع‌آوری می‌شود. این دسته از سرمایه گذاری روی استارت آپ در ازای پاداش یا دریافت سهام انجام خواهد شد.
سرمایه‌گذاری خطرپذیر
یکی دیگر از انواع سرمایه گذاری در استارتاپ ها، سرمایه‌گذاری خطرپذیر ” Venture Capital ” است که یکی از شیوه‌های موفق تامین مالی استارتاپ‌های نوپا و پرریسک به حساب می‌آید. در این روش، صاحب کسب و کار وارد مذاکره با سرمایه‌گذار برای جذب سرمایه می‌شود. سرمایه‌گذار خطر پذیر علاوه بر تامین مالی شرکت در بخش مدیریت و بازاریابی استارتاپ نیز مشارکت دارد.
سرمایه‌گذاری خطر پذیر بر روی استارتاپ در چند مرحله شکل می‌گیرد: در گام اول، اطلاعات استارتاپ توسط سرمایه‌گذار بررسی و ارزیابی می‌شود و در صورت موافقت صاحب سرمایه، یک قرارداد میان طرفین منعقد خواهد شد. در گام دوم، وظایف هریک از طرفین به طور دقیق مشخص و تعیین می‌شود. در مرحله آخر یا گام سوم، خروج اتفاق میفتد که در آن میزان سود و زیان هریک از طرفین محاسبه می‌شود و در نهایت، براساس قرارداد، خروج سرمایه‌گذار صورت می‌گیرد.
مراحل سرمایه‌گذاری استارتاپ‌ها
مراحل سرمایه گذاری استارتاپ به شرح زیر است :
1. تامین مالی قبل از کاشت طرح و ایده
مرحله اول سرمایه‌گذاری استارتاپ یک مرحله زودهنگام برای تامین مالی پیش از کاشت ایده (The Pre-seed Funding) است که معمولا یک مرحله مجزا در نظر گرفته نمی‌شود. در این مرحله، به طور معمول چیزی به جز یک ایده ناب و طرح اولیه برای عرضه به سرمایه‌گذار وجود ندارد. به همین دلیل است که سرمایه‌گذاران کمی در این مرحله حاضر به سرمایه‌گذاری می‌شوند؛ زیرا با توجه به ماهیت استارتاپ، احتمال دارد که این مرحله یک مرحله زمانبر باشد.
2. کشت بذر ایده و سرمایه‌گذاری
مرحله دوم، کشت ایده ( Seed Funding Stage)، اولین مرحله از سرمایه‌گذاری در استارتاپ به صورت رسمی است که هزینه عرضه محصول اولیه، بازاریابی، هزینه‌های مورد نیاز برای استخدام و توسعه محصول در بازار را تامین می‌کند. به همین دلیل است که بودجه مورد نیاز برابر با کل هزینه‌های مورد نیاز برای راه‌اندازی استارتاپ در نظر گرفته می‌شود.
3. سرمایه‌گذاری و تامین مالی سری اول
بسیاری از سرمایه‌گذارهای خطرپذیر در این مرحله وارد عمل می‌شوند. مرحله سوم و یا مرحله Series A Funding Stage زمانی رخ می‌دهد که یک محصول به طور رسمی تولید شده و دارای پایگاه مشتری همراه با جریان درآمدی پایدار است. در نتیجه وقت آن است که سرمایه‌گذاری سری اول و یا ” A” صورت بگیرد و مقیاس کسب و کار در بازارهای مختلف افزایش یابد.
نکته دومی که در این مرحله از مراحل سرمایه گذاری استارتاپ باید به آن توجه کنید این است که در این گام باید ارتباطات اولیه با سرمایه‌گذار ریسک‌پذیر و سرمایه‌گذار فرشته صورت بگیرد. برای مثال، 30 سرمایه‌گذار که به تامین مالی کسب و کار شما علاقمند هستند را پیدا کنید و از میان آن‌ها 10 سرمایه‌گذار که به احتمال زیاد به پیشنهاد شما پاسخ مثبت می‌دهند را علامت‌گذاری کنید و در نهایت، 2 سرمایه‌گذار که میزان سرمایه مورد نیاز را در اختیار دارند، انتخاب نمایید.
4.سرمایه گذاری و تامین مالی سری دوم
استارتاپ بعد از پشت سر گذاشتن مراحل سرمایه گذاری استارتاپ که در بالا عنوان کردیم، به فکر ایجاد یک جریان ثابت سودآوری میفتد. در گام چهارم و یا ” Series B Funding Stage ” دیگر به سرمایه‌گذاران ثابت شده است که استارتاپ قادر به دستیابی به مراحل بالاتر است؛ لذا صاحبین سرمایه به استارتاپ‌ها کمک می‌کنند تا یک تیم عملیاتی مانند بازاریابی و توسعه کسب و کار تشکیل دهند و در کنار آن به افزایش سهم خود در بازار و فعالیت‌های مرتبط با دسترسی به بازار هدف مشغول شوند. همچنین، سرمایه‌گذاران از ارتباطات خود استفاده می‌کنند تا کسب و کار سرمایه‌گذاران و افراد متخصص جدید را جذب کنند.
5. سرمایه‌گذاری و تامین مالی سری سوم
همانطور که می‌دانید هرچه کسب و کار بزرگتر می‌شود، نیاز آن به جذب سرمایه نیز افزایش می‌یابد و نیاز به دسترسی به بازارهای جدید پیدا می‌کند و یا حتی به فکر تملک دیگر استارتاپ‌ها میفتد. در مرحله پنجم و یا ” Series C Funding Stage ” سرمایه‌گذاران با کمال میل سرمایه لازم را در اختیار استارتاپ‌ها قرار می‌دهند؛ زیرا آن‌ها امید دارند که سود بسیاری از این سرمایه‌گذاری به دست خواهند آورد.
6. سرمایه‌گذاری و تأمین مالی سری دی و فراتر از آن
مرحله ششم به مرحله ” Series D Funding Stage and Beyond ” نیز شهرت دارد و کمتر استارتاپی به این مرحله نیاز پیدا می‌کند. در این مرحله، کارآفرینان یا صاحبین ایده، مقداری سرمایه برای یک وضعیت خاص جمع‌آوری می‌نمایند.
برای مثال، ممکن است که استارتاپ به فکر ادغام با یک رقیب با شرایط مساعد باشد.
7. عرضه اولیه سهام
آخرین مرحله از مراحل سرمایه گذاری استارتاپ را می‌توان به عرضه اولیه سهام و یا ” Initial Public Offering -IPO ” اختصاص داد. در این مرحله، استارتاپ با فروش مقداری سهام و یا بخشی از مالکیت کسب و کار به علاقمندان، میزان سرمایه مورد نیاز خود را تامین می‌کند.
چگونه سرمایه گذاری در استارتاپ‌ها را آغاز کنیم که حداقل ریسک را داشته باشد؟
سرمایه‌گذاران می‌توانند در انواع کسب و کارها و استارتاپ‌ها سرمایه‌گذاری کنند. این دسته از سرمایه‌گذاری‌ها به صورت آنلاین و یا مستقیم صورت می‌گیرد. نکته‌ای که وجود دارد این است که سرمایه‌گذاری در کسب و کار و استارتاپ مانند دیگر سرمایه‌گذاری‌ها دارای ریسک است. اگر شما هم در سودای سرمایه‌گذاری استارتاپ هستید، تا آخر این بخش همراه ما باشید تا به شما بگوییم که چگونه در استارتاپ سرمایه‌گذاری کنید تا کمترین ریسک را تجربه کنید.
قبل از سرمایه گذاری، نکات زیر را در نظر بگیرید:
1. اسناد قانونی کسب و کار را بررسی نمایید.
برخی از استارتاپ‌ها انقدر به فکر اجرای ایده بزرگ خود هستند که ثبت سوابق شرکت را فراموش می‌کنند؛ لذا صاحب سرمایه در هنگام سرمایه‌گذاری استارتاپ باید مطمئن شود که کسب و کار به درستی ثبت شده است و یا سهام شرکت طبق اصول تخصیص یافته است یا خیر!
توجه داشته باشید که بررسی اسناد قانونی باید تحت نظر یک وکیل حقوقی مجرب صورت بگیرد.
2. ریسک‌های سرمایه گذاری روی استارت آپ را بشناسید.
هنگام سرمایه‌گذاری باید خطرات احتمالی را شناسایی کنید. همانطور که می‌دانید موفقیت استارتاپ در گرو حضور سرمایه‌گذاران جسور و صبور است. اما نکته‌ای که وجود دارد این است که سرمایه‌گذاری در کسب و کارهای نوظهور و نوپا همراه با ریسک زیادی خواهد بود. به گونه‌ای که ممکن است که صاحب سرمایه تمام سرمایه خود را به یکباره از دست بدهد. در این راستا، راجر رویز، وکیل دادگستری در کالیفرنیای شمالی، می‌گوید که برای کاهش ریسک ناشی از انواع سرمایه گذاری در استارتاپ ها بهتر است که به جای سرمایه‌گذاری در یک استارتاپ، در چند استارتاپ سرمایه‌گذاری کنید. برای مثال، اگر در 10 کسب و کار سرمایه‌گذاری کنید، احتمال دارد که یکی از آن‌ها موفق شود و ضرر دیگر استارتاپ‌های شکست خورده را جبران کند.
3. خودتان و وکیل‌تان اطلاعات مالی را بررسی نمایید.
قبل از سرمایه‌گذاری در استارتاپ، خودتان ارقام و اعداد مالی مرتبط با شرکت را آنالیز کنید و از این طریق ارزش شرکت را برآورده سازید. اما این نکته را در نظر بگیرید که احتمال دارد استارتاپ هنوز به درآمد نرسیده باشد؛ لذا ارزیابی ارزش آن قطعی نخواهد بود. اما ارزیابی شرکت به شما کمک می‌کند تا به یک تحلیل کلی از ارزش سهامتان دست پیدا کنید.
4. به استارتاپ‌ها وام بدهید.
اگر شما یک فرد ریسک گریز هستید، بهتر است که به جای سرمایه‌گذاری در استارتاپ، به یک استارتاپ خوش آتیه وام دهید. با وجود آنکه سود کمتری از این معامله کسب خواهید کرد اما در عوض ریسک ناشی از سرمایه‌گذاری را نیز کاهش خواهید داد و دیگر نیازی نیست که مدت زمان طولانی برای کسب درآمد صبر دهید.
5.با بنیانگذاران استارتاپ آشنا شوید.
هنگامی که می‌خواهید یک استارتاپ را برای سرمایه‌گذاری انتخاب کنید، ابتدا باید با ارشدان و مدیران آن ملاقات و گفتگو داشته باشید و با توانمندی‌های آن‌ها آشنا شوید؛ زیرا تخصص و مهارت‌های تیم اجرایی مهم‌ترین شاخص در موفقیت استارتاپ به حساب می‌آید.
سخن پایانی
در مطالب فوق، مراحل و نحوه سرمایه گذاری در استارتاپ ها را با یکدیگر بررسی کردیم. فراموش نکنید که هریک از انواع سرمایه‌گذاری در کسب و کارها و استارتاپ‌های نوپا، ویژگی و شرایط خاص خود را دارد. اگر شما هم در فکر راه‌ندازی کسب و کار جدید و اجرا یک ایده نوپا هستید و برای اجرا سازی آن نیاز به جذب سرمایه خارجی دارید، مهم‌ترین فاکتورها اراده شما، تخصص تیم اجرایی و منحصر به فرد بودن ایده است. اگر این سه فاکتور دارید، این شما هستید که سرمایه‌گذار را انتخاب می‌کند، نه سرمایه گذار شما را!
